Das Maltesische | Il-lingwa Maltija

Das Maltesische gehört zum semitischen Zweig der afroasiatischen Sprachfamilie und wird zu den neoarabischen Varietäten gezählt. Es ist ein relativ naher Verwandter des maghrebinischen Arabisch. Mit ca. 450.000 Muttersprachler:innen ist das Maltesische eine relative kleine, aber nicht bedrohte Sprache, die in Malta (neben Englisch) Staatssprache und im Rahmen der EU auch seit 2004 eine der 27 Arbeitssprachen ist. Das Maltesische ist die einzige semitische Schriftsprache Europas und wird im Unterschied zu vielen anderen semitischen Sprachen mit einer lateinbasierten Alphabetschrift geschrieben. Auf Malta ist mehr oder minder ausgeprägte Mehrsprachigkeit in den Kombinationen Maltesisch-Englisch und Maltesisch-Englisch-Italienisch weit verbreitet, obwohl annähernd 98% der Bevölkerung Maltas Maltesisch als Muttersprache spricht.

Um das Jahr 1240 herum begann die separate Entwicklung des Maltesischen weg von anderen arabischen Varietäten hin zu einer eigenständigen Sprache, die sich gegenüber ihren nächsten Verwandten u.a. durch das hohe Maß von hauptsächlich italoromanischen Einflüssen auf Phonologie, Lexikon und Grammatik auszeichnet. Seit dem späten 15. Jahrhundert gibt es vereinzelte Schriftdokumente auf Maltesisch, dessen endgültige (offizielle) Durchsetzung als Sprache Maltas erst in der Periode zwischen den beiden Weltkriegen erfolgte, als der Sprachenstreit zwischen Englisch, Maltesisch und Italienisch zu Ungunsten des Italienischen entschieden wurde.

Innerhalb der traditionell philologisch ausgerichteten Orientalistik (Semitistik, Arabistik) wird dem Maltesischen nur in eingeschränktem Maße Aufmerksamkeit geschenkt, da es als Forschungsobjekt mit zahlreichen anderen neoarabischen Varietäten und dem sonstigen Themenkanon der Fachgebiete zu konkurrieren hat. Seine Bedeutung für die über diesen philologisch begrenzten Rahmen hinausblickende allgemein-linguistische Forschung verlangt daher, dass dem Maltesischen ein ausschließlich ihm vorbehaltenes Forum gegeben wird. Das Maltesische ist u.a. für die Sprachkontaktforschung von größtem Interesse, weil seine Struktur eine Kombination von semitischen und romanischen Komponenten aufweist, deren Koexistenz und Zusammenspiel eine Herausforderung für kontaktlinguistische Theorien und Modelle darstellt. Gleichzeitig bestehen weiterhin viele Wissenslücken auf deskriptiv-linguistischem Gebiet, d.h. dass noch zahlreiche Phänomene des Maltesischen erstmalig beschrieben oder auf Grund neuer Erkenntnisse umgedeutet werden müssen. Die dialektale Gliederung des Maltesischen, seine soziolinguistische Ausdifferenzierung, seine Normierung und seine sprachpolitische Position sind ebenso erkenntnisreiche Forschungsfelder wie die Herausbildung einer distinkten, nicht-muttersprachlichen Varietät des Englischen auf Malta, das als Maltese English bezeichnet wird.

Damit sich am Maltesischen interessierte Linguist:innen diesen und weiteren Fragestellungen angemessen widmen können, stellt sich das Malta-Zentrum als Koordinator, Organisator und Gastgeber zu Verfügung.

Il-Malti jaqa’ taħt il-fergħa Semitika tal-familja Afro-Ażjatika u huwa magħdud fost il-varjetajiet neo-Għarab. Huwa qarib relattivament qrib tal-Għarbi tal-Magreb. Illum il-ġurnata, din il-lingwa hija relattivament żgħira iżda mhix fil-periklu li tintilef, tant, li hemm madwar 450,000 kelliema nattivi li jitkellmu bil-Malti. Hija wkoll il-lingwa tal-istat f'Malta (flimkien mal-Ingliż) u ilha waħda mis-27 lingwa ta' ħidma komuni fl-UE sa mill-2004. Il-Malti hija l-unika lingwa Semitika miktuba fl-Ewropa u, kuntrarjament għal ħafna lingwi Semitiċi oħra, hija miktuba b’alfabett Latin. F’Malta, il-multilingwiżmu hu ftit jew wisq evidenti fil-kombinazzjonijiet ta’ Malti-Ingliż u Malti-Ingliż-Taljan li huma mifruxin sew, għalkemm kważi 98% tal-popolazzjoni tagħżel li titkellem bil-Malti bħala l-ilsien matern tal-pajjiż.

Madwar is-sena 1240, il-Malti beda jinqata’ minn varjetajiet Għarab oħra u sar lingwa għaliha, distinta mill-eqreb qraba tagħha b’diversi modi, fosthom, il-grad għoli ta' influwenzi Italo-Rumanzi fuq il-fonoloġija, il-lessiku u l-grammatika. Sa mill-aħħar tas-seklu 15, bdew jitfaċċaw dokumenti bil-miktub iżolati bil-Malti, lingwa li, finalment, ġiet stabbilita b’mod uffiċċjali bħala l-lingwa ta’ Malta fil-perjodu ta’ bejn iż-żewġ gwerer dinjija, meta ġiet deċiża t-tilwima lingwistika bejn l-Ingliż, il-Malti u t-Taljan, bi żvantaġġ għat-Taljan.

Fi ħdan l-istudji Orjentali tradizzjonalment orjentati lejn il-filoloġija (studji Semitiċi, studji Għarab), il-Malti jirċievi biss attenzjoni limitata, peress li, bħala oġġett ta’ riċerka, jrid jikkompeti ma’ bosta varjetajiet oħra neo-Għarab u suġġetti kanoniċi tad-dixxiplini l-oħra. L-importanza tiegħu għar-riċerka lingwistika ġenerali, lil hinn minn dan il-qafas filoloġikament limitat, għalhekk, jitlob li l-Malti jingħata forum riservat għalih b’mod esklussiv. Il-Malti huwa tal-akbar interess għar-riċerka fil-qasam tal-kuntatt lingwistiku, fost oħrajn, għaliex l-istruttura tiegħu għandha taħlita ta’ komponenti Semitiċi u Rumanzi li l-koeżistenza u l-interazzjoni tagħhom joħolqu sfida fid-dawl ta’ teoriji u mudelli lingwistiċi stabbiliti. Fl-istess ħin, għad hemm ħafna xi jsir fil-qasam tal-lingwistika deskrittiva, jiġifieri hemm numru ta’ fenomeni tal-Malti li għad iridu jiġu deskritti għall-ewwel darba jew reinterpretati abbażi ta’ sejbiet ġodda. L-istruttura djalettali tal-Malti, id-differenzi soċjolingwistiċi tiegħu, l-istandardizzazzjoni tiegħu u l-pożizzjoni lingwistika-politika tiegħu huma oqsma ta’ riċerka li huma għonja fl-għarfien daqs l-iżvilupp ta’ varjetà distinta, mhux nattiva tal-Ingliż f’Malta, li tissejjaħ Malti Ingliż.

Biex dawk il-lingwisti interessati fil-Malti jkunu jistgħu jiddedikaw ruħhom b’mod adegwat għal dawn il-mistoqsijiet, u oħrajn, iċ-Ċentru tal-Ilsien Malti huwa disponibbli li jaġixxi bħala koordinatur, organizzatur u ospitant skont il-ħtieġa.